Nurettin Topçu’da İrade Ne Anlama Gelmektedir?

   “Ä°rade, üç âleme sığınma kuvvetidir: Hemcinsine, kendi samimiyetine ve Allah’a (c.c)”[1]

N. Topçu’ya göre irade vasfına tam anlamıyla sahip olan yegâne varlık, Mutlak Ä°rade’dir. DiÄŸer bütün irade sahipleri, iradelerini Mutlak Ä°rade’ye borçludurlar. Fakat insanın varlık hiyerarÅŸisindeki yeri diÄŸer var olanlardan farklı olduÄŸu için insan kendi iradesini hem kötü hem de iyi istikamete yönlendirebilir. EÄŸer insan kendi iradesini Nâmütenahi’ye doÄŸru yönlendirirse o zaman insanın iradesi Mutlak Ä°rade’de iÅŸtirak etmiÅŸ olur ve bu da insanı kâmilleÅŸtirir. Ä°nsanın Mutlak Ä°rade’ye katılarak deÄŸer kazanmasını N. Topçu temel olarak 3 biçimde; ontolojik, epistemolojik ve ahlak biçimlerinde ele alıyor. Ä°nsanın bu üç alanla doÄŸrudan irtibatı vardır. Dolayısıyla insan bu 3 alanda da Mutlak Ä°rade’ye katılabilir. N. Topçu’ya göre her 3 alanda da Mutlak Ä°rade’ye katılan insan kâmil insandır. Mutlak Ä°rade’ye katılmak nasıl olacak? N. Topçu’ya göre bu hareket sayesinde mümkün olmaktadır. Hareket hem varlık hem bilgi hem de ahlak düzeylerinde gerçekleÅŸmelidir. N. Topçu’ya göre insan, kendisinin muhtaç varlık olduÄŸunu idrak ettiÄŸi andan itibaren varlık düzeyinde harekete baÅŸlıyor.

Ä°nsanın muhtaç olduÄŸunu idrak etmesi nasıl vuku buluyor? Filozofumuza göre bu ıztırap sayesinde gerçekleÅŸiyor. Iztırap, insanın kendi kendisiyle karşılaÅŸmasıdır. N. Topçu’ya göre hikmet’in temel mottosu olan “kendini bil” aslında ıztıraba sahip olmadan gerçekleÅŸemez. Iztırap yok olma endiÅŸesidir. Yok olma endiÅŸesinden kurtulmak en mükemmel varlığa ulaÅŸmakla mümkündür. Bu nasıl gerçekleÅŸecektir? Ä°nsanın kendi iradesini, Mutlak Ä°rade’ye katmasıyla gerçekleÅŸecektir. Ä°nsanın bilgi yapısında ıztırap duyması, kendisinin cahil olduÄŸunu kabul etmesiyle baÅŸlıyor. N. Topçu’ya göre her ÅŸeyi bildiÄŸini iddia eden kiÅŸi aslında hiçbir zaman ıztırap duymamıştır. Iztırap sahibi kimse her zaman ilim arayışındadır. Dolayısıyla ilmi harekettedir. Ä°nsan, ahlak sayesinde zamanının ona dayattığı yaÅŸam tarzına baÅŸ kaldırıyor. Bu baÅŸkaldırıya N. Topçu isyan ismini vermektedir. Ä°syan, N. Topçu’ya göre Allah’ın (c.c) insandaki hareketidir.

Hülasa, insanın hem varlık hem bilgi hem de ahlak alanlarında harekete baÅŸlaması onun irade sahibi olduÄŸuna iÅŸaret etmektedir. Çünkü irade yoksa hareket de yoktur. Ä°nsan irade sayesinde zincirlerini kırabiliyor. Fakat N. Topçu’ya göre her irade bizi esas gayeye ulaÅŸtırmamaktadır. Ä°rademizin esas gayesinin ne olduÄŸuna ve buna nasıl ulaÅŸacağımıza bakalım.

Ä°nsan ilk önce bir ferttir, bir ailenin, bir milletin bir devletin üyesidir. Dolayısıyla N. Topçu’ya göre insanı ele alırken bu çerçevede ele almamız icap eder. Devlet, insanın ait olduÄŸu fert, aile, millet kategorilerini içermekle birlikte bunların üzerinde ama onlardan bağımsız olmayan bir üst var oluÅŸ biçimidir. Fert olmadan devletin olmayacağını göz önünde bulundurursak o zaman bütün mesele dönüp dolaşıp fertte yani insanda bitiyor. Dolayısıyla N. Topçu düşüncesinin merkezinde insan vardır. Ä°nsan, muhtaç olduÄŸunu idrak ettiÄŸi an harekete baÅŸlıyor. Ä°nsanın idrak etmesi ve harekete geçmesi onun iradeye sahip olduÄŸuna iÅŸaret etmektedir. Ä°nsan iradesinin hareket gayesi nedir? N. Topçu’ya göre Mutlak Ä°rade’ye yani Nâmütenahi’ye ulaÅŸmaktır. Dolayısıyla Nâmütenahi’ye ulaÅŸtırmayan irade bizi gerçek hedefe ulaÅŸtırmamış olacaktır. N. Topçu’ya göre Schopenhauer’in iradesi hedeften yoksundu. Yani Nâmütenahi’ye yönelik deÄŸildi.

Ä°rademizi Mutlak Ä°rade’ye ulaÅŸtıran tayin edici ÅŸey, dindir. Peygamberler en çok ıztırap duyan ve ıztırabı yaÅŸayan kimselerdir. Onların Mutlak Ä°rade’ye yolculuk etmesinde sırdaÅŸları din’dir. N. Topçu dinden ne anlıyordu? Ona göre din, iradenin en çok tecelli ettiÄŸi alandır. Ä°badetler, emirler bunlar aslında irade’yi ÅŸart koÅŸuyor. Dolayısıyla emirlere uymamız ve ibadetleri icra etmemiz bizdeki iradeyi aslında terbiye ediyor ve bizi her an bir az daha Nâmütenahi’ye ulaÅŸtırıyor. Nâmütenahi’ye doÄŸru yönelmiÅŸ irademizin geçtiÄŸi bazı güzergâhlar vardır. Bu güzergâhlardan ilki millettir. N. Topçu milletin tanımını şöyle vermektedir: “Millet, kökleri mazide, gövdesi hâlde bulunan, dalları ve yaprakları istikbale uzanan, geçmiÅŸte, hâlde ve gelecekte hatırları, temayülleri ve tasavvurlarıyla birleÅŸmiÅŸ bir varlıktır.”[2] Millet aslında N. Topçu’ya göre ben’den doÄŸar ama ben’den ibaret deÄŸildir. “Ben’i de içerisine alır; benden geçer ve ebediliÄŸe doÄŸru akar.”[3] N. Topçu’ya göre millet aÅŸamasında iradeni, hedef ve gayesinden yayındıran birçok ÅŸeyler vardır. Bunlardan ilki milleti oluÅŸturan deÄŸerlerin terkidir. DeÄŸerler dış baskı ve iç çöküş neticesinde terk edilmektedir. Filozofumuza göre milletin özünü dil, din[4] ve tarih oluÅŸturuyor. Bunların tahrip, imha edilmesi milletin iradesine zarar vuruyor. Bu 3 unsura karşı yapılan tahrip hareketleri milletin kendi kendisini unutmasına yol açıyor.

N. Topçu’ya göre sefalet içinde olan millet iradesi Mutlak Ä°rade’ye ulaÅŸamaz. Ona göre Türk milletinin (Türkiye Cumhuriyetinde yaÅŸayanlar kastedilmektedir.) günümüzdeki durumu çok vahimdir. Dolayısıyla Türk millet iradesi, Mutlak Ä°rade’ye doÄŸru hareket etmemektedir. Fakat bunun çözümü vardır. Milletimizi oluÅŸturan unsurların yeniden ihyasıyla Türk milletinin iradesi Mutlak Ä°rade’ye yönelebilir. N. Topçu’ya göre geleneÄŸimizin ihyasını gerçekleÅŸtirdiÄŸimiz zamanı Batı’da Rönesans sonrası geliÅŸen düşünce hareketlerini de ihmal etmemeliyiz. Dolayısıyla kendi geleneÄŸimizi yeniden ihya ettiÄŸimiz zaman kendi geleneÄŸimize dayanmakla birlikte Batı düşüncesinden de faydalanmalıyız.

“N. Topçu’ya göre milletimizin içine düştüğü telâtüm, felaket ve musibetlerden çıkma, düşünüldüğü kadarıyla zor bir iÅŸ/mesele deÄŸildir. Bu noktada yaptığı bir benzetme çok ilgi çekicidir. Osmanlı’nın daha da umumileÅŸtirirsek Osmanlı cemiyetinin kurulması sürecinde Anadolu coÄŸrafyasının binaenaleyh Ä°slam dünyasının durumu ÅŸimdiden pek de farklı deÄŸildi. MoÄŸol baskınları, Anadolu beylikleri arasındaki dâhili çekiÅŸmeler, düşünce yapısının bozulması vs. gibi menfi hâller Osmanlı cemiyetinin oluÅŸmasına yakın zamanlarda yaÅŸanıyordu. O dönemin dini, ahlaki, siyasi yaÅŸantısının nasıl olduÄŸunu öğrenmemiz için Yunus Emre’yi dinleyelim:

Ahır Zaman

İşidün ey ulular, ahır zaman olusar,

Sağ Müslüman seyrektür, ol da güman olusar.

Danışman okur tutmaz, derviş yolun gözetmez,

Bu hâlk öğüt işitmez, ne sarp zaman olusar.

Gitti beyler mürveti, binmişler birer atı,

Yediğü yoksul eti, içtiğü kan olusar.

Ne acayip sergüzeştler, bağrım dolu serzenişler,

Durmaz akar kanlı yaşlar, aksa gerek şimdiden gerü.

Anadolu’nun umumi manzarası Yusun Emre’nin de ifade ettiÄŸi ÅŸekilde olsa da Osmanlı’lar bu manzarayı deÄŸiÅŸtirmeyi baÅŸardılar. Ä°slam’a dayalı nizam oluÅŸturdular. Bunu manevi ve maddî deÄŸerlere sadık kalarak, bu deÄŸerlere dayanarak, bu deÄŸerlerden ilham alarak baÅŸardılar. Bunun neticesinde Müslümanların tabiatına uygun olan yapılar oluÅŸturdular. Maarif, siyaset, iktisat, ahlak, sanat vs. alanlar bu istikamette terakki etti.

N. Topçu’ya göre bunu geçmiÅŸte yapan Anadolu insanı bu gün de yapabilir. Bu günkü Anadolu insanı, Malazgirt savaşını kazanan, Haçlı ordularını bozguna uÄŸratan, 3 kıtada fetihler yapan “insanların” torunlarıdır.

Hulasa N. Topçu, bir milletin terakkisini yalnız kendi özüne sahip çıkmasıyla mümkün olabileceÄŸini müdafaa etmektedir.”[5]

Devamı var…